ساختار محتوا چیست و چه اهمیتی در تولید محتوا دارد؟

تا به‌حال پیش آمده وارد یک سایت شوید و بدون آن‌که متوجه دلیلش باشید، تمایل پیدا کنید تا انتهای صفحه را بخوانید؟ یا بالعکس، پس از مطالعه چند خط ابتدایی، به‌سرعت صفحه را ببندید؟ این تجربه، تصادفی نیست. در پسِ چنین واکنش‌هایی، مفهومی به نام ساختار محتوا وجود دارد؛ همان چارچوبی که باعث می‌شود مطالب به‌شکل منظم و هدفمند در کنار یکدیگر قرار بگیرند و مخاطب را مرحله‌به‌مرحله با خود همراه کنند. در نتیجه، ساختار محتوا یعنی نظم و ترتیب منطقی اطلاعات بر اساس نیاز کاربر.

در این مطلب قصد داریم به‌زبان ساده، این مفهوم را توضیح دهیم و ببینیم چگونه می‌توان با استفاده درست از این ساختار، کیفیت محتوای خود را افزایش داد. پس اگر تاکنون با این اصطلاح آشنایی نداشتید، تا پایان مطلب همراه ما باشید و اطلاعات مفیدی در این باره به دست آورید.

ساختار محتوا چیست؟

ساختار محتوا نحوه چیدمان و نظم‌دهی اطلاعات در یک متن یا صفحه است. یعنی مشخص می‌کنیم که چه موضوعی در ابتدا مطرح شود و چه موضوعاتی در ادامه بیایند. در واقع ساختار محتوا مانند اسکلت‌بندی یک ساختمان است؛ اگر این اسکلت وجود نداشته باشد، حتی زیباترین دیوارها هم فرو می‌ریزند. در محتوا هم اگر اطلاعات بدون نظم و هدف ارائه شوند، ذهن مخاطب گیج می‌شود و احتمال زیادی دارد که صفحه را ترک کند.

ساختار محتوا به ما کمک می‌کند پیام اصلی را واضح‌تر منتقل کنیم و تجربه کاربری بهتری برای خواننده رقم بزنیم. در یک ساختار محتوای استاندارد، معمولاً محتوا از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود:

1. مقدمه: برای جلب توجه و معرفی موضوع
2. بدنه اصلی: برای ارائه جزئیات، اطلاعات و پیام‌های کلیدی
3. جمع‌بندی یا نتیجه‌گیری: دعوت به اقدام (Call to Action)، مرور کلی نکات مهم و موضوعات اصلی

دلیل اهمیت ساختار محتوا چیست؟

اگر محتوا را به‌عنوان یک جاده در نظر بگیریم، ساختار محتوا همان تابلوی راهنما در این جاده است. بدون این تابلوها، حتی اگر مقصد جذابی هم در انتظارمان باشد، ممکن است ساعت‌ها در جاده‌ای بی‌انتها سرگردان بمانیم، از مسیر لذت نبریم و در نهایت هرگز به آن مقصد نرسیم. بنابراین داشتن ساختار در محتوا ضروری است، زیرا:

1. به مخاطب کمک می‌کند بهتر بفهمد: وقتی محتوا ساختار مشخصی داشته باشد، مخاطب راحت‌تر موضوع را دنبال می‌کند و سریع‌تر به هدف می‌رسد.
2. زمان ماندگاری کاربر را افزایش می‌دهد: محتوای منظم و خوش‌ساخت باعث می‌شود مخاطب تا انتها، مطلب را مطالعه کند و حتی به بخش‌های دیگر سایت یا صفحه هم سر بزند.
3. ارائه پیام اصلی را ساده‌تر می‌کند: اگر محتوا ساختار نداشته باشد، ممکن است پیام اصلی به‌درستی منتقل نشود. ساختار محتوا، چارچوبی است که به ما کمک می‌کند دقیقاً بدانیم هر بخش از محتوا چه هدفی دارد.
4. محتوا را حرفه‌ای و قابل اعتماد نشان می‌دهد: یک متن بی‌ساختار معمولاً شلخته و آماتور به نظر می‌رسد. درحالی‌که وقتی محتوا با یک ساختار منطقی نوشته شود، حس اعتماد و اعتبار بیشتری به مخاطب منتقل خواهد شد.
5. برای تولیدکننده محتوا هم راهگشا است: ساختار نه‌فقط به مخاطب، بلکه به نویسنده هم کمک می‌کند؛ چون با داشتن چارچوب، نویسنده دقیقاً می‌داند باید از کجا شروع کند، به چه مواردی بپردازد و چطور مطالب نوشته شده را جمع‌بندی کند.

یک ساختار محتوای اصولی چه عناصری دارد؟

در یک ساختار محتوای اصولی، معمولاً با ۳ بخش اصلی روبه‌رو هستیم:

• مقدمه: مقدمه اولین چیزی است که مخاطب می‌بیند. این بخش باید در عین سادگی، جذاب باشد و حس کنجکاوی مخاطب را برانگیزد. در واقع هدف مقدمه، آماده کردن ذهن مخاطب و جلب توجه است. به‌طور کلی در این بخش، معمولاً این موارد مطرح می‌شود:
  • معرفی موضوع
  • طرح یک سوال یا چالش
  • توضیح اینکه در ادامه، چه چیزهایی قرار است گفته شود.
• بدنه اصلی: هسته‌ اصلی محتوا است و بیشترین اطلاعات در آن ارائه می‌شود. مخاطب در این بخش باید پاسخ پرسش‌های خود را بگیرد. در یک بدنه محتوای استاندارد باید:
• • موضوع به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم شود (با استفاده از تیترها و زیرتیترها)
  • هر بخش به‌طور واضح، دقیق و بدون حاشیه‌پردازی توضیح داده شود.
  • از مثال‌ها، آمار یا نقل‌قول‌ها برای درک بهتر موضوع استفاده شود (در صورت نیاز)
  • ترتیب ارائه مطالب منطقی و گام‌به‌گام باشد.
• جمع‌بندی (نتیجه‌گیری): در پایان محتوا، باید یک جمع‌بندی کوتاه و مفید ارائه شود تا محتوا در ذهن مخاطب تأثیرگذار و ماندگار باشد. در این قسمت می‌توان:
• • نکات کلیدی را مرور کرد.
  • نتیجه‌گیری نهایی را نوشت.
  • از مخاطب خواست اقدام خاصی (مانند ثبت‌نام، خرید، خواندن مقاله مرتبط و…) انجام دهد.

علاوه بر سه بخش اصلی، برخی عناصر مکمل دیگر هم می‌توانند به ساختار محتوا قدرت بیشتری بدهند، مانند:

• تصاویر، جدول یا نمودارها (برای کمک به درک بهتر)
• لیست‌ها و بولت‌ها (برای دسته‌بندی اطلاعات)
• لینک‌های داخلی و خارجی (برای عمق دادن به محتوا)

چگونه ساختار محتوا تهیه کنیم؟

حالا که با مفهوم و اهمیت ساختار محتوا آشنا شدیم، وقت آن است که بدانیم چطور می‌توان یک ساختار اصولی و منسجم برای محتوا طراحی کرد. این کار چندان هم پیچیده نیست؛ فقط کافی است با چند مرحله‌ ساده و منطقی پیش برویم:

1. هدف محتوا را مشخص کنید: قبل از هر کاری، باید بدانید که برای چه کسی و با چه هدفی می‌نویسید. آیا می‌خواهید آموزش دهید، بفروشید یا صرفاً آگاهی ایجاد کنید؟ در واقع هدف محتوا، پایه و اساس ساختار آن را تعیین می‌کند.
2. نیاز و سوالات مخاطب را بشناسید: ساختار محتوا باید طوری طراحی شود که به سوالات مخاطب پاسخ دهد و مسیر فکری او را دنبال کند.
3. اطلاعات را دسته‌بندی کنید: حالا باید اطلاعات محتوا را دسته‌بندی کرده و به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. هر بخش باید یک موضوع مشخص را پوشش دهد. این کار به محتوا نظم داده و باعث درک راحت‌تر موضوع اصلی خواهد شد.
4. ترتیب صحیح بخش‌های مختلف را مشخص کنید: بخش‌ها باید با یک ترتیب منطقی و طبیعی پشت سر هم قرار بگیرند. مثلاً از مفاهیم ساده‌تر شروع کنید و کم‌کم به مباحث تخصصی‌ برسید. برای مثال اگر مقاله شما در رابطه با آموزش چیستی یک مسئله است، می‌توانید از معرفی موضوع به سمت بررسی ماهیت و سپس نتیجه‌گیری حرکت کنید.
5. تیترها و زیر تیترهای مناسب بنویسید: تیترها مانند نقشه راه هستند. آن‌ها باید دقیق، واضح باشند. با دیدن هر تیتر، مخاطب باید متوجه شود که در آن بخش با چه موضوعی روبه‌رو خواهد شد.
6. مقدمه و جمع‌بندی را فراموش نکنید: یک مقدمه قوی برای شروع و یک نتیجه‌گیری مؤثر برای پایان محتوا بنویسید. این دو بخش، نقش آغاز و پایان تجربه‌ کاربر را دارند و تأثیر زیادی بر ذهن مخاطب می‌گذارند.

موفقیت یک ساختار محتوا را چگونه بسنجیم؟

برای ارزیابی موفقیت ساختار محتوا، می‌توان به چند شاخص کلیدی توجه کرد:

• مدت‌زمان ماندگاری مخاطب در صفحه: اگر کاربران مدت زیادی در صفحه بمانند، یعنی ساختار محتوا توانسته آن‌ها را درگیر و همراه کند. نظم، جذابیت و مسیر درست محتوا یکی از دلایل اصلی این ماندگاری است.
• نرخ پرش (Bounce Rate) پایین: اگر کاربران بلافاصله بعد از ورود به صفحه، آن را ترک کنند، ممکن است ساختار محتوا گیج‌کننده یا نامنظم باشد. بانس ریت بالا معمولاً یک هشدار است که نشان می‌دهد چیزی در ساختار یا تجربه کاربری درست عمل نمی‌کند.
• میزان تعامل با محتوا: کامنت‌ها، اشتراک‌گذاری محتوا، کلیک روی لینک‌های داخلی و… نشانه‌هایی از موفقیت ساختار محتوا هستند. ساختار خوب باعث می‌شود مخاطب در مسیر مشخصی حرکت کند و با بخش‌های مختلف محتوا تعامل داشته باشد.
• تحقق هدف محتوا: اگر با محتوایی که تولید کرده‌اید، به هدف‌تان رسیده‌ای (مثلاً فروش بیشتری داشتید، افراد بیشتری ثبت‌نام کرده‌اند یا آگاهی مخاطب‌ها بالا رفته) یعنی ساختار محتوای شما خوب بوده است.
• بازخورد مستقیم کاربران: نظرات، پیام‌ها یا حتی رفتار کاربران می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد تجربه آن‌ها از محتوا به شما بدهد. مثلا اگر کاربر بگوید: «مطلب شما خیلی قابل فهم بود» یا «دقیقاً چیزی بود که دنبالش بودم»، این بازخورد ساده می‌تواند گواه موفقیت ساختار محتوای شما باشد.

سخن پایانی

ساختار محتوا تعیین می‌کند که اطلاعات چگونه و با چه ترتیبی به مخاطب منتقل شوند. اگر محتوا ساختار اصولی نداشته باشد، حتی بهترین ایده‌ها هم بی‌اثر خواهند ماند. در این مقاله یاد گرفتیم که ساختار محتوا چه عناصری دارد و چطور می‌توان آن را به‌درستی طراحی کرد. حالا دیگر می‌دانیم که یک ساختار محتوای خوب، باعث می‌شود مخاطب بدون سردرگمی، پیام اصلی را دریافت کند و شانس ما برای رسیدن به اهداف مورد نظر، بیشتر شود. امیدواریم نهایت بهره را از مطالعه این مقاله برده باشید و به پاسخ سوالات خود برسید. لطفا شما هم نظرات خود را در این باره با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید‌. از اینکه تا پایان همراه ما بودید، متشکریم.